Коршиносон бонги изтироб мезананд, ки норасоии микроэлементҳои ғизоӣ боиси камхунию камвазнӣ ва бемадорию нотавонии одамон гардида, пайомадҳои дарозмуддат барои солимии аҳолӣ ва пешрафти иқтисодии кишвар дорад.
Пешгирии таҳдид ба генофонди миллат
Шералӣ Раҳматуллоев, сардори раёсати хизматрасониҳои тиббӣ ба модарону кӯдакон ва танзими оилаи Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии ҶТ иброз дошт, ки микроэлементҳои ҳаётан муҳими таркиби гандум ҳангоми коркарди орди навъҳои олӣ ва якум аз байн мераванд: «Витамину минералҳо асосан дар пӯст ва бархе аз қисматҳои дигари гандуманд, ки мо онро ба ҳайвонот медиҳему боқимондаашро, ки микроэлементҳои муфид кам доранд, худамон истеъмол мекунем».
ИЗОБРАЖЕНИЕ
Мутахассисони соҳаи тандурустӣ муайян кардаанд: норасоии витамину минералҳо имкони сирояти ангезандаи бемориҳоро афзуда, иқтидори фитрию фикрӣ ва маҳсулнокии инсонро коҳиш медиҳад, ки ин таҳдид ба генофонди миллат аст.
«Айни замон бо супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гурӯҳи кории байнисоҳавӣ оид ба таҳияи лоиҳаи Қонуни ҶТ “Дар бораи таъмини аҳолӣ бо маҳсулоти хӯроквории ғанигардонидашуда” фаъолият дорад. Агар ин қонун қабул шавад, дар оянда мо метавонем на танҳо орд, балки дигар маҳсулоти озуқаро низ бо витамин ва минералҳо ғанӣ гардонем», – афзуд Шералӣ Раҳматуллоев.
Ҳамзамон профессор Ҷаҳон Азонов, сармушовири илмии Пажуҳишгоҳи давлатии ғизои Вазорати саноат ва технологияҳои нави ҶТ бо такя ба тадқиқоти анҷомдодаи ин сохтор изҳор дошт, ки сокинони кишвар аз норасоии шадиди витамину минералҳо азият мекашанд. Вай афзуд: «Дар ғизои аҳолии Тоҷикистон витаминҳои гурӯҳи В, оҳан, йод, синк, кислотаи фолат ва микронутриентҳои дигар намерасанд. Норасоии оҳан, витамини А, витаминҳои гурӯҳи В, кислотаи фолат ба бемориҳои зиёд, аз ҷумла, камхунӣ, шабкӯрӣ ва ғайра оварда мерасонад. Агар қонун дар бораи ғанигардонии маводи ғизоӣ қабул шавад, ин ба нафъи аҳолии Тоҷикистон хоҳад буд».
Роҷеъ ба қадамҳои баъдии ғанигардонии маҳсулоти хӯрокворӣ Аҳлиддиншо Қандаков, мудири бахши гигиенаи хӯрокаи Хадамоти назорати давлатии санитарию эпидемиологии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии ҶТ чунин гуфт: «Баъд аз қабули Қонуни ҶТ “Дар бораи таъмини аҳолӣ бо маҳсулоти хӯроквории ғанигардонидашуда” бояд қоидаҳои меъёрию санитарӣ, регламентҳои техникӣ ва нормаҳо пазируфта шаванд. Дар оянда дастрас кардани фортификант (витамину минералҳо) зарур аст, ки маҳсулоти ордиро бо он ғанӣ гардонем».
Вакил: Ҳукумату парлумон аллакай бонги изтироб заданд
Ҷамшед Муртазоқулов, вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии ҶТ мегӯяд, имрӯз аллакай ҳам ҳукумат ва ҳам парлумон дар масъалаи норасоии микронутриентҳои ҳаётан муҳим бонги изтироб задаанд ва дарк кардаанд, ки барои ҳифзи саломатии аҳолӣ бояд чораҳои мушаххас андешида шаванд. Вакили парлумон аз ҷумла иттилоъ дод, ки лоиҳаи нави қонуни марбут ба ғалла, орд ва маҳсулоти ордиро рӯйи даст гирифтаанд, ки як боби алоҳидаи он ба ғанигардонии ҳатмии орд бахшида шудааст. Вай афзуд, ки лоиҳаи ҷадид аз ҷониби Вазорати тандурустӣ ва Вазорати адлия дастгирӣ ёфта, дар ҳоли мувофиқа бо сохторҳои давлатӣ мебошад.
Ба гуфтаи намояндаи мардумӣ, ҳукумат лоиҳаи қаблӣ оид ба ғанигардонии ордро, ки аз ҷониби гурӯҳи вакилони парлумон таҳти роҳбарии Хайриниссо Юсуфӣ аввали соли равон пешниҳод шуд, рад намуд: «Далели ҳукумат ин буд, ки ғанигардонӣ метавонад нархи ордро боло барад. Вале мо ҳисобу китоб карда, маълум намудем, ки таъсири ғанигардонӣ ба нархи орд хеле ночиз – ҳамагӣ 1,2 сомонӣ сари ҳар халтаи 50 килоиро ташкил медиҳад».
Вакили парлумон афзуд, ки дар марҳилаи аввал дастгирии давлатии корхонаҳои истеҳсоли орд ва таъмини шароити мусоид барои ғанигардонӣ зарур мебошад. Ба қавли ӯ, тибқи муқаррароти лоиҳаи нави қонун, ки айни замон таҳия шудааст, тамоми орди истеҳсоли ватанӣ бояд бо микроэлементҳои ғизоӣ ҳатман ғанӣ гардонида шавад, инчунин воридоти орди бевитамин манъ карда шавад.
Барои саломатӣ зарур! Ба кисаи камбағал зарар?
Умед Давлатзод, муовини вазири рушди иқтисод ва савдои ҶТ бо зикри аҳамияти ғанигардонии орд барои солимии аҳолӣ изҳор дошт, ки зимни қабули чунин қонунҳо бояд имконоти иқтисодии мардум ба назар гирифта шавад. Ба гуфтаи ӯ, дар масъалаи ғанигардонии орд ду муносибат аст: «Ин чиз барои саломатии миллати мо зарур аст. Лекин то кадом андоза аз нуқтаи назари иқтисодӣ ба он ноил шуда метавонем, ин масъалаи дигар аст. Имрӯз мо эътироф мекунем, ки аз се нафар як нафари мо камбизоат аст, вале ин мазмуни онро надорад, ки ду нафари боқимонда ҳатман дороянд. Яъне 20 дарсади онҳо тоифаи осебпазиранд, ки аз камбизоатӣ баромадаанд, лекин ҳанӯз доро нашудаанд. Зери таъсири ин ё он омил метавонанд боз ҳамон гурӯҳи камбизоатҳоро ташкил диҳанд. Вақте 50 дарсади аҳолӣ аз нуқтаи назари даромад маҳсулоти ғизоии арзон меҷӯяд, оё татбиқи ин қонун амалан имкон дорад ё не? Хостан дигар асту тавонистан дигар. Қонунро вобаста ба вазъу макону замонаш бояд қабул кард, ки татбиқшаванда бошад».
Аммо Таваккал Маликов, сардори раёсати рушди соҳаҳои иҷтимоии Вазорати рушди иқтисод ва савдои ҶТ мегӯяд, ки ҳукумат лоиҳаи қаблии марбут ба ғанигардонии ордро барои такмил баргардонд. Ӯ изҳори боварӣ намуд, ки масъалаи ғанигардонии орд то охири соли равон ҳалли худро меёбад. Номбурда афзуд: «Дар баробари ин, мо масъалаи ғанигардонии дигар маҳсулоти хӯроквориро бо витамину минералҳо ба миён гузоштем. Вазорати саноат ва технологияҳои нави ҶТ, “Тоҷикстандарт” ба ин масъала ҷалб гардидаанд».
Таҷрибаи ҷаҳонӣ: Ҳамсояҳо аз Тоҷикистон пеш рафтаанд…
Шамил Тоҷибоев, ноиби президенти Академияи ғизои Қазоқистон мегӯяд, аз соли 2001 дар кишварҳои Осиёи Марказӣ амалисозии дурнамои ғанигардонии орди гандумӣ бо витамину минералҳо оғоз гардида буд: «Ин стратегияи арзон ва муфид аст, зеро бо таъмини истеъмоли чунин орд, мо як қатор бемориҳоро пешгирӣ мекунем. Моҳияти ғанигардонӣ дар он аст, ки ба орди навъҳои олӣ ва якум ҳамон витамину минералҳое баргардонида мешаванд, ки зимни ордкунии гандум аз байн рафтаанд. Ин стратегия комилан безарар аст ва онро бояд татбиқ кард. Дар ҳамаи кишварҳои Осиёи Марказӣ, мутаассифона, ба истиснои Тоҷикистон, кайҳост, ки қонун дар бораи ғанигардонии ҳатмии орди гандумии навъҳои олӣ ва якум бо микронутриентҳои ғизоӣ қабул гардида, барномаҳои дахлдори давлатӣ амалӣ мешаванд. Масалан, дар Туркманистон ҳоло 100%-и орди гандумӣ ғанӣ гардонида мешавад. Ӯзбекистон дар ин самт дастовардҳои зиёд дорад. Қазоқистон ва Қирғизистон ҳам ба муваффақиятҳои нисбӣ ноил шудаанд. Умедворем, ки соли ҷорӣ дар Тоҷикистон низ чунин қонун қабул мегардад».
Пажуҳиши “Ғанигардонии маҳсулоти озуқа дар Тоҷикистон”, ки соли 2016 бо дастгирии USAID ва Алянси глобалӣ оид ба беҳдошти ғизо (GAIN) дар ҳамкорӣ бо мақомоти давлатии Тоҷикистон гузаронида шудааст, таносуби хароҷоту фоидаи иловаи витамину минералҳо ба орди гандумиро 1 бар 9 муайян кардааст: «Ба орд омехтаи оҳан, синк, туршии фолат ва витаминҳои гурӯҳи В илова карда мешавад. Дар натиҷа ҳар $1-и сарфшуда аз ҳисоби афзоиши шумораи аҳолии солим $9 фоида меорад».
Шарикони рушд омодаи дастгириянд
Масъулини корхонаҳои истеҳсоли орд, ки нахостанд номашон зикр шавад, бар ин назаранд, ки ғанигардонӣ барои ҳамаи истеҳсолкунандагони орд ҳатмӣ карда шавад: «Давлат бояд ғанигардониро таҳти назорати ҷиддӣ гирад, то ҳамаи истеҳсолкунандагони орд витамину минералҳои заруриро илова кунанд. Агар яке илова кунаду дигарӣ не, нафари аввал аз нигоҳи иқтисодӣ зарар мебинад ва рақобати солим аз байн меравад. Дар бозори орд ҳар сомонӣ аҳамият дорад ва сокинон ба нарх хеле таваҷҷуҳ мекунанд. Инчунин муҳим аст, ки дастрасии осони истеҳсолкунандагон ба иловаи витамину минералҳо (фортификант ё премикс) таъмин гардад».
Дар робита вакили мардумӣ Ҷамшед Муртазоқулов мегӯяд, шарикони рушди Шӯрои сармоягузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳори омодагӣ кардаанд, ки дар марҳилаи аввал таъмини истеҳсолкунандагони ордро бо микронутриенту дозаторҳо дастгирӣ кунанд.
ИЗОБРАЖЕНИЕ
Ҷаҳон Азонов, сармушовири илмии Пажуҳишгоҳи ғизо низ сифати витамину минералҳоро таъкид карда, афзуд, ки хуб мебуд, агар истеҳсоли ин мавод дар дохили ҷумҳурӣ роҳандозӣ шавад.
Аз гуфтаи масъулину коршиносон ва нишондодҳои оморӣ бармеояд, ки бо вуҷуди кӯшишҳои мақомоти кишвар ва созмонҳои байнулмилалӣ, аҳолии Тоҷикистон то ҳол аз нокифоятии маҳсулоти серғизо танқисӣ мекашанд. Агар як сабаби гирифторӣ ба бемориҳои аз норасоии микроэлементҳои ғизоӣ пайдошуда сатҳи пасти зиндагии мардум ва буҳрони молиявии кишвар бошад, омили дигари онро мутахассисон ба ноогоҳиву беаҳамиятии сокинон ва аҳли ҷомеа рабт медиҳанд. Аз ин рӯ, дар баробари ҳалли мушкилоти иқтисодӣ, фароҳам овардани заминаи қонунӣ барои сафарбарсозии имконоти дохилӣ ва ҷалби кӯмакҳои байнулмилалӣ ҷиҳати ғанигардонии маҳсулоти ғизоӣ, инчунин баланд бардоштани маърифати мардум аз роҳҳои самарабахши рафъи мушкилоти ҷойдошта маҳсуб мешаванд.
Навори зер оид ба таъсири мусбати хӯроквории босифат дар таҳияи Алянси глобалӣ барои беҳдошти ғизо (GAIN).
Бознашр аз торнамои «Озодагон»
